ISS ölümcül dozda radyasyona dayanabilen küf sporlarına ev sahipliği yapıyor

Bilim kurgu filmlerinde pırıl pırıl görmeye alışkın olduğumuz ve “bal dök yala” sözünü hatırlatırcasına temiz olan uzay gemileri gerçek hayatta acaba ne kadar mümkün? Bu sorunun cevabı, birçoğumuzun da tahmin edeceği üzere Uluslararası Uzay İstasyonu’nda (ISS) yatıyor. İstasyonda yaşayan astronotlar; bu kapalı kutu içinde her gün terliyor, bir şeylere dokunuyor ve içerideki rutubetli havayı soluyor. ISS’de bulunan yaşam destek sisteminin düzenli temizlik rutinine rağmen ise istasyonda üreyen küf ve bakteri ile mücadele aralıksız devam ediyor.
Köln merkezli Alman Havacılık Dairesi’nde (DLR) görev yapan araştırmacılar, uzay yolculuklarında kullanılması planlanan araçların steril kalabilmesi kapsamında yaptıkları birtakım deneylerde ilginç sonuçlar elde etmişler. ISS’den getirilen küf sporlarını inceleyen mikrobiyolog Marta Cortesao ve ekibi, bahsi geçen sporların bir insanı öldürmeye yetecek X ışını dozunun tam 200 katına dayanabildiğini ortaya çıkarmış.

Ekibin incelediği ve ISS’de en çok karşılaşılan tür olan aspergilus ile penilsiyum mantarlarının ortadan kaldırılmasının sanılandan çok daha zor olduğu, hatta bu mantar türlerinin istasyonun dışında bile hayatta kalabildiği ifade ediliyor.

Mantarları x ışını, ağır iyon ve yüksek frekanslı UV ışınlara maruz bırakan araştırmacılar, DNA’nın zarar görüp hücre yapılarının da parçalanacağı değerlere mantarların dayanabildiğini ortaya koymuşlar.

Işınlanan maddenin 1 kg’ına 1joule’lük enerji veren radyasyon miktarı olarak tanımlanan “gray” birimi baz alındığında; söz konusu mantarların 1000 graylik x ışını radyasyonuna dayanabildiği hesaplanmış. Bu değer ortalama bir insanı öldürmek için 5 gray olarak ifade ediliyor.

Küf sporlarının bu derece dayanıklı olması önemli bir sorunu da beraberinde getiriyor. Gezegenlere ya da uzak gökcisimlerine icra edilecek görevlerde kullanılacak uzay araçlarının, yabancı gök cisimlerini kirletmemek adına dünyaya ait organizmalardan arındırılmış olması gerekiyor. Bahse konu bu durum mevcut bulgular ışığında ise pek kolay gözükmüyor.

Küf, uzay görevleri için aynı zamanda bir avantaj
Cortesao elde ettikleri sonuçlar neticesinde bardağın bir de dolu tarafına bakmak gerektiğini hatırlatmış. Bilim insanına göre söz konusu mantar türleri uygun şartlarda saklandığında uzun soluklu görevlerde kullanmak üzere çoğaltılabilecek ham madde kaynağı olarak değerlendirilebilir. Cortesao bu konuda yaptığı açıklamada, “Küf sadece bizlere zarar verip ve yiyeceklerimizi bozmuyor. Uzun soluklu görevlerde küf yardımıyla antibiyotik ve vitamin gibi maddeler üretebiliriz. Bu durum astronotlar için büyük bir avantaj.” ifadelerini kullanmış.

Yapılan açıklamada küf mantarları üzerinde yapılan testlerin sadece radyasyonu baz aldığı vurgulanmış. İleriki dönemde yapılacak yörünge testlerinde ise radyasyonla birlikte vakum, soğuk ve düşük yerçekimi faktörlerinin mantarlar üzerinde ne gibi etkiler yaratacağı incelenecek.